Μάνγκο και αβοκάντο από τον…τόπο μας

Τις ιδανικές περιοχές στη χώρα μας για καλλιέργεια υποτροπικών φυτών αναζητούν ερευνητές του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ στα Χανιά, που από ό,τι φαίνεται, είναι αρκετές.

Μάνγκο, Λίτσι, Αννόνα, Φεϊζόα, Πιτάγια και κορωνίδα όλων, το αβοκάντο. Και όμως δεν χρειάζεται να πάμε μέχρι τη Βραζιλία για να γευτούμε αυτούς τους εξωτικούς καρπούς. Αρκεί ένα ταξιδάκι μέχρι την Κρήτη, αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας που διαθέτουν ευνοϊκό μικροκλίμα για την ανάπτυξή τους, για να τους απολαύσουμε.  

Αυτές τις ιδανικές περιοχές στη χώρα μας όπου μπορούν να ευδοκιμήσουν υποτροπικοί καρποί αναζητούν ερευνητές του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ στα Χανιά, που από ό,τι φαίνεται, είναι αρκετές ιδίως στη Νότια Ελλάδα.

«Η κλιματική κρίση επηρεάζει τις παραδοσιακές καλλιέργειες και δημιουργεί προβλήματα που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Η οικονομική πίεση που ασκείται στον πρωτογενή τομέα εξαιτίας της, μπορεί να βρει διέξοδο σε καινούριες καλλιέργειες, αρκεί να επιλεχθούν τα κατάλληλα είδη, προσαρμοσμένα στις συνθήκες των καλλιεργούμενων περιοχών, αρκεί να είναι οικονομικά συμφέροντα για τον παραγωγό και να έχουν αποδοχή από το καταναλωτικό κοινό. Δύο τέτοια είδη, για παράδειγμα, ειδικά για τη νότια Ελλάδα είναι το καρύδι πεκάν και η μακαντάμια (και τα δυο είναι ξηροί καρποί). Πρόκειται για υποτροπικά είδη που χρειάζονται υψηλές θερμοκρασίες και σχετική υγρασία και που είναι δοκιμασμένα για περισσότερο από 20 χρόνια στις κλιματικές συνθήκες της Κρήτης», εξηγεί η Δρ. Τερέζα Τζατζάνη, γεωπόνος και ερευνήτρια του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ. 

Σύμφωνα με την ίδια, υπάρχουν ήδη εγκατεστημένες παραγωγικές καλλιέργειες υποτροπικών ειδών, όπως αβοκάντο, μάνγκο, λίτσι, κυρίως στην Κρήτη, αλλά και σε διάφορα άλλα σημεία της χώρας μας, που μπορούν να απορροφηθούν από αγορές του εξωτερικού, την ώρα που οι καταναλωτές στην Ελλάδα αρχίζουν σιγά-σιγά να μαθαίνουν για τα υποτροπικά φρούτα.

«Ενδεικτικά και σύμφωνα με στοιχεία της διεθνούς αγοράς, η χώρα μας βρίσκεται στη δεύτερη θέση των παραγωγών αβοκάντο στην ΕΕ. Οι εκτάσεις υπολογίζονται στα 40.000 στρέμματα. Πρώτη στη λίστα είναι η Ισπανία με 100.000 στρέμματα και 1% της παγκόσμιας παραγωγής. Στην Κρήτη αυτή τη στιγμή ευδοκιμούν αρκετές ποικιλίες του είδους που μπορούν να παράγουν καρπούς όλο τον χρόνο. Αντίστοιχα, το μάνγκο θα μπορούσε να φτάσει στο απόγειο της γεύσης και των αρωμάτων του, παραμένοντας στο δέντρο μέχρι να ωριμάσει, χωρίς να χρειάζεται να ταξιδέψει από την Ασία άγουρο αρχικά ή ιδιαίτερα ακριβό, σε περίπτωση αερομεταφοράς. Λόγω της εξαιρετικής ποιότητας που έχουν τα ελληνικά μάνγκο – προς το παρόν παραγωγής Κρήτης- γίνονται ανάρπαστα στην τοπική αλλά και σε επιλεγμένες αγορές της Αττικής», αναφέρει η Δρ. Τζατζάνη.  

Η διαρκώς αυξανόμενη γνώση των καταναλωτών σχετικά με τη σχέση διατροφής και καλής υγείας ή πρόληψης ασθενειών δημιουργεί ευκαιρίες για παραγωγή νέων τροφίμων, ενισχυμένων με βιοδραστικές ουσίες. Για τον λόγο αυτό παρατηρείται αύξηση σε παγκόσμιο επίπεδο του ενδιαφέροντος για καρπούς που συμβάλλουν σε μια υγιεινή διατροφή, η οποία ενισχύεται με μοναδικές και ιδιαίτερα αρωματικές γεύσεις. Τον συνδυασμό αυτό ικανοποιούν για παράδειγμα, το λίτσι και η φεϊζόα και ως αποτέλεσμα η παραγωγή τους έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια λόγω των ελκυστικών ιδιοτήτων τους, επειδή αποτελούν καλή πηγή βιταμινών και βιοδραστικών ενώσεων. Παράλληλα, άλλα είδη γνωστά αλλά εκτοπισμένα ξαναβρίσκουν τη θέση τους στο τραπέζι. Το χαρούπι και το φραγκόσυκο, που για χρόνια θεωρούνταν δεδομένα στη χώρα μας αλλά παρέμεναν υποβαθμισμένα, αναβαθμίζονται σε «υπερτροφές» και σε «πολυλειτουργικά τρόφιμα» και ξεκινά εκ νέου η επέκταση της εμπορικής τους καλλιέργειας σε Κρήτη και Πελοπόννησο αντίστοιχα. 

Δυνατότητες καλλιέργειας σε όλη την Ελλάδα  

Στο Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου στα Χανιά διατηρούνται εθνικές συλλογές ποικιλιών αβοκάντο, μάνγκο, χαρουπιάς, φραγκοσυκιάς, λίτσι, μακαντάμια, πεκάν, φεϊζόα κ.ά. με περισσότερες από 150 ποικιλίες. Οι ερευνητές στο Ινστιτούτο που ασχολούνται με την εφαρμοσμένη έρευνα στις υποτροπικές καλλιέργειες αναζητούν τρόπους να βοηθήσουν τους παραγωγούς να καλλιεργήσουν αυτά τα φυτά με επιτυχία μέσα από πρωτόκολλα πολλαπλασιασμού, αναπαραγωγής και καλλιέργειας, με την αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών και με τη σωστή καθοδήγηση λίπανσης κ.α. Παράλληλα αναζητούν σε όλη την Ελλάδα κατάλληλες τοποθεσίες για την εγκατάσταση νέων υποτροπικών φυτειών με απώτερο σκοπό μια οικονομικά βιώσιμη καλλιέργεια.  

Οι έρευνες δείχνουν ότι δυνατότητες καλλιέργειας υπάρχουν -ανάλογα με την περιοχή και το μικροκλίμα- στην Κρήτη, την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, στα παράλια της ανατολικής και δυτικής Κεντρικής Ελλάδας και σε νησιά του Αιγαίου. Μέχρι στιγμής, οι παραγωγοί προμηθεύονται πιστοποιημένο πολλαπλασιαστικό υλικό κυρίως από το εξωτερικό για αυτό και μέσα στην επόμενη τριετία ο ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ θα επικεντρωθεί στην παραγωγή εγχώριου πολλαπλασιαστικού υλικού αρχικά για αβοκάντο -με την υποστήριξη και της Περιφέρειας Κρήτης - και αργότερα και για άλλα είδη. Παράλληλα το εργαστήριο του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ θα συνεχίσει να ενημερώνει κάθε χρόνο και για κάθε ποικιλία τους παραγωγούς για την ωρίμανση και την καταλληλότητα συγκομιδής των καρπών, καθώς για το αβοκάντο δεν προβλέπονται επίσημα ημερομηνίες σε κρατικό επίπεδο. 

Από τον Ιανουάριο του 2022 βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη το πρόγραμμα του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ που υλοποιείται σε Μεσσηνία και Λακωνία και αφορά στην καλλιέργεια υποτροπικών φυτών για μία πενταετία σε επιλεγμένα σημεία, ώστε να υπάρξει σταδιακή εξοικείωση των παραγωγών της περιφέρειας στις νέες καλλιέργειες. «Επικεντρωθήκαμε κυρίως στα παράλια, καθώς είναι οι πλέον κατάλληλες κλιματολογικά περιοχές για να υποστηριχθούν αυτές οι καλλιέργειες. Μελλοντικά αν υπάρξουν και άλλοι παραγωγοί που ενδιαφέρονται να ενταχθούν στο πρόγραμμα, θα τους υποστηρίξουμε με την τεχνογνωσία που διαθέτουμε», λέει η ερευνήτρια, συμπληρώνοντας ότι σύμφωνα με το πρόγραμμα, θα καλλιεργηθούν τουλάχιστον 25 στρέμματα και οι πρώτες ενδείξεις αναμένεται να καταγραφούν την επόμενη χρονιά. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις περιοχές αυτές παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια για καλλιέργεια υποτροπικών φυτών, όπως αβοκάντο, μάνγκο, λίτσι, αννόνα και μακαντάμια.

Οικονομικό ενδιαφέρον  

Πλεονέκτημα στην καλλιέργεια των υποτροπικών ειδών αποτελεί το χαμηλό ενεργειακό τους αποτύπωμα, δηλαδή οι χαμηλές και φιλικές προς το περιβάλλον εισροές. Αυτό συνεπάγεται μικρό κόστος παραγωγής και μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους, ειδικά λόγω της υψηλής τιμής πώλησης των καρπών αυτών, που κυμαίνεται για το μάνγκο στα 7 ευρώ το κιλό, το λίτσι στα 20 και τη μακαντάμια στα 30.  

Η αύξηση των εκτάσεων καλλιέργειας των υποτροπικών φρούτων, αλλά και της κατανάλωσης που παρατηρείται χρόνο με τον χρόνο, τόσο πανευρωπαϊκά όσο και παγκοσμίως είναι εντυπωσιακή. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ιταλία η αγορά του αβοκάντο υπερδιπλασιάστηκε, ενώ η γερμανική αγορά παρουσίασε ετήσια ανάπτυξη 22%. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού σχετικά με το αβοκάντο (WAO), η Ευρώπη αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά σε κατανάλωση (480.000 τόνοι το 2017), παρουσιάζοντας αλματώδη ανάπτυξη. 

Παρόλο που η καλλιέργεια υποτροπικών ειδών αυξάνει στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, τα υποτροπικά δεν πρέπει να απειλήσουν τις παραδοσιακές καλλιέργειες και οι όποιες μεταβολές θα πρέπει να γίνονται με πολλή προσοχή και μελέτη.  

Πληροφορίες: Δρ Τερέζα Τζατζάνη, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου , Χανιά, tzatzani@elgo.gr 

Κείμενο: Βάσω Μιχοπούλου